Phnom Penh - door Marc

De tv laat zoetsappige clipjes zien waarbij jonge Cambodjanen verliefd zijn, uit elkaar gaan, en het op het laatst toch weer bij elkaar komen. We zouden mee kunnen zingen als we iets van het Khmerschrift zouden begrijpen. Koen, aanvankelijk helemaal gelukkig met een tv, heeft het opgegeven en zijn eigen tablet erbij gepakt. We zitten in de bus van Phnom Penh naar Sihanoukville. Een rit van zo'n zes uur. De wc aan boord van de afgedankte Chinese bus wordt gevormd door een gat in de bodem. Voor Madeleine en mij waarschijnlijk een probleem; lekker 'local' eten heeft zijn tol geëist. Ik geef de schuld aan het rundvlees bij de noodles. De kinderen hebben gelukkig nergens last van.

Met de busreis komt ook een einde aan vier dagen Phnom Penh, aan de eerste vier dagen Cambodja. We hebben de eerste twee dagen toch wel even moeten wennen. Phnom Penh verschilt sterk van Bangkok. Het is er stoffiger en armer, en erg druk met constant claxonnerende brommertjes. Vooral de ogen van Floor schoten constant heen en weer. De eerst dag was dan ook niet zo'n succes. Het bezoek aan het koninklijk paleis en de zilveren pagode was nog leuk, het zoeken van het restaurantje niet meer. Vooral omdat we zelf liepen en het niet konden vinden. Daar hebben we van geleerd en nu nemen we alleen nog maar tuktuks. Die hebben geen idee waar we naartoe moeten, maar gelukkig hebben we Madeleine Pannekoek bij ons die de chauffeur de weg wijst.

De tuktuks zorgen voor rust, net zoals de oase van The Kabiki Hotel dat doet. Met het wifiwachtwoord lushgarden is niets teveel gezegd. Op het terrein staan zo'n 500 palm-, mango, jack fruit- en bananenbomen. Ze hebben een prachtig zwembad en heerlijke mojito's (niet per se in volgorde van belangrijkheid). De kamers hebben een privétuintje. Door deze twee rustpunten zijn we met zijn allen geland. Floor zei eergisteren al: 'grappig hè pap, hoe snel je went?'

Gisteren hebben de kids de hele dag kunnen zwemmen. Sokh paste op. De meisjes kregen direct vlechtjes in hun haren. Net als alle Cambodjanen was Sokh gefascineerd door de blonde, in Fiens geval bijna witte, haren. Een oppas gaf Madeleine en mij de mogelijkheid om in de bloedige geschiedenis van Cambodja te duiken. Een bloedige, en vooral ook recente geschiedenis. Dat maakt het op de een of andere manier extra wrang. De grootste ellende van de Rode Khmer vond plaats in de tweede helft van de jaren '70, maar pas sinds het begin van deze eeuw kruipt het land langzaam uit de ellende.

Tuktukchauffeur Mr. Yaya bracht ons eerst naar de Tuol Slenggevangenis, een tot martelgevangenis omgebouwde lagere school, de ergste van het Rode Khmerregime. Gevangeniscellen, opgestapelde schedels en foto's van vermoorde gevangen (een zekerheid als je in Tuol Sleng terecht kwam) getuigen van de gruweldaden. Toch bleef alles op afstand. Ongetwijfeld doordat het gebeurde zo onvoorstelbaar is dat het inderdaad niet voorstelbaar is. Maar ook omdat de manier van presenteren me continu bezighield; op welke manier kun je dit verhaal vertellen dat het wel invoelbaar wordt? In het Catharijneconvent zijn we de laatste tijd veel bezig met immaterieel erfgoed, het verzamelen van verhalen en het tonen van die verhalen. In Tuol Sleng begon pas bij het lezen van getuigenissen van drie zeldzame overlevenden - doordat ze konden schilderen, fotograferen of machines repareren - het gruwelijke hoofdstuk uit de Cambodjaanse geschiedenis te leven. Veel van de gevangen waren Khmer kaderleden. Het tekent de paranoia van Pol Pot's regime. Het volgen van de levensgeschiedenis van enkele van deze gevangenen, van het begin van hun partijcarrière tot hun onvermijdelijke einde, zou volgens mij goed werken.

Deze verhalen werden werden wel verteld in Choeung Ek, ook bekend als de Killing Fields. Choeung Ek was voor nagenoeg elke gevangene het eindstation. Het verhaal van dit concentratiekamp iets buiten Phnom Penh werd bij verschillende sites op het terrein verteld. In het Nederlands zelfs, via de audiotour. De historische informatie werd gelardeerd met persoonlijke verhalen, van een verkrachte vrouw en een overlevende die als kind gevangen had gezeten tot de bekentenis van Tuol Slengdirecteur Duch. Dit werkte. Zeker bij een boom waartegen babyhoofdjes werden vermorzeld om kogels te sparen.

's Avonds hebben we gegeten bij Romdeng, weer herenigd met de kinderen. Raar om na drie maanden iets zonder de kinderen te doen. In Romdeng serveren ze creative Cambodian cuisine. Floor vertelt iets over hoe creatief ze inderdaad zijn. De Amok, vis in kokosmelk met kafir, was in ieder geval geweldig. Romdeng heeft, net als Friends van de avond ervoor, een ideële doelstelling. Het personeel, onderverdeeld in teachers en students, bestaat uit voormalige straatjongeren. Het sociale gecombineerd met het aangename.

De zoetsappige liedjes hebben intussen plaatsgemaakt voor een Chinese vechtfilm. Tot grote vreugde van Koen. Nog twee uur tot Sihanoukville.